een persoonlijk vervolg op mijn artikel uit januari 2024

Er zijn van die teksten die je later terugleest en denkt: ja, dit was precies wie ik toen was.
Dat had ik met het artikel dat ik in januari 2024 schreef over de vijf fasen van probleemgedrag volgens Adler. Het is als een foto van een jongere versie van mezelf, die destijds net de boeken van Ichiro Kishimi en Fumitake Koga had verslonden. Of beter: beluisterd. Want eerlijk? De audioversie was magisch.

Vooral door de stem van Graeme Malcolm, die de oude filosoof speelde.
Een stem zo warm en rustig dat je vanzelf rechter ging zitten.
Hij is inmiddels overleden, maar soms, midden in een druk lokaal, hoor ik hem nog steeds fluisteren:
“Gedrag is doelgericht.”
En dan adem ik even dieper in.

Maar dat artikel uit 2024 is niet meer het hele verhaal.
Niet omdat Adler verouderd is, maar omdat het onderwijs — en mijn eigen pedagogische blik — in beweging is gebleven. En onderwijs dat stilstaat? Dat bestaat eigenlijk niet. We zijn altijd aan het leren, aanpassen, vallen, opstaan, reflecteren… en weer verder.

Daarom heb ik besloten om vanaf nu iedere zaterdag een blog te plaatsen hier op deze site.
Omdat deze site te lang stil lag.
Omdat ik zelf te lang stil lag.
En omdat stilstand niet past bij wie we zijn als docenten: we bewegen, ook al is het soms op sokken.

Gedrag is niet alleen doelgericht: het is beschermend

Adler zegt: gedrag heeft een doel.
Dat geloof ik nog steeds.

Maar tegenwoordig zie ik nóg iets:

Gedrag is bijna altijd een poging om overeind te blijven.
Een manier om de binnenwereld te beschermen.

• Aandacht zoeken kan betekenen: Zie mij, voordat ik verdwijn.
• Brutaal doen kan betekenen: Houd mij op afstand, dit voelt veiliger.
• Stilvallen kan betekenen: Ik weet het allemaal even niet meer.
• Grenzen opzoeken kan betekenen: Ben jij sterk genoeg om mij te dragen als ik dat zelf niet kan?

Als je dat eenmaal ziet…
dan ontstaat er vanzelf iets zachts in je manier van lesgeven.
Je corrigeert nog steeds — maar met minder lading.
Je stuurt bij — maar zonder strijd.

Want je ziet dat een leerling niet tégen jou werkt…
maar vóór zichzelf.

De praktijk heeft mijn lens verbreed

Toen ik in 2024 dat artikel schreef, kende ik vooral de Adleriaanse bril — en mijn eigen ervaring als hypnotherapeut en NLP’er. Maar de afgelopen jaren hebben stress-sensitief onderwijs, executieve functies, polyvagaaltheorie en simpelweg honderden leerlingen mijn blik rijker gemaakt.

Nu kijk ik anders:

• Is dit kind nog in ‘leren-modus’, of zit hij in ‘overleven-modus’?
• Welke vaardigheid of ruimte mist hij hier?
• Voelt hij zich gezien, competent, veilig?
• Waar probeert dit gedrag mij eigenlijk voor te waarschuwen?

Wat ik leerde, is simpel en radicaal tegelijk:

Veel probleemgedrag is niet bedoeld om jou te dwarsbomen —
maar om de leerling zelf in balans te houden.

Als je dat beseft, verandert je hele houding.
Je wordt zachter van binnen, helderder van buiten.

En dan komt NLP binnenwandelen

De zin die mijn onderwijs het meest heeft veranderd, is een zin die ik ooit leerde in mijn NLP-opleiding:

Achter elk gedrag zit een positieve intentie.

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn.
Tot je het echt gaat zien.

De leerling die stoer doet?
Misschien verstopt hij angst.

De leerling die grapjes maakt?
Misschien is humor zijn manier om spanning te reguleren.

De leerling die niets doet?
Misschien is dat zijn manier om niet te falen.

En de leerling die uitdaagt?
Misschien test hij of jij blijft als hij wegvalt.

Als je dit principe omarmt, ontstaat er ruimte voor iets wat geen methode is, maar een manier van zijn:
je reageert niet meer op het gedrag, maar op het mensje erachter.

Probleemgedrag ís overlevingsgedrag

En wanneer je dat ziet, wordt het onderwijs ineens minder zwaar.
Je hoeft niet alles op te lossen.
Je hoeft niet alles te fixen.
Je hoeft alleen te zien wat er werkelijk gebeurt.

Een kind probeert contact te houden met zijn eigen veiligheid.
Op soms verschrikkelijk onhandige manieren — maar altijd met een bedoeling.

En precies daarom blijf ik dit werk doen.
Omdat elke leerling die worstelt eigenlijk iets vraagt wat we allemaal nodig hebben:

Zien. Veiligheid. Begrip. Ruimte. Een plek in het verhaal.

Een klein stemmetje op een houten kruk

En terwijl ik dit schrijf, gebeurt er iets geks.
Ik hoor weer die stem van Graeme Malcolm in mijn hoofd.
Die kalme, gedragen “Yes, yes…” van de oude filosoof.
Alsof hij naast me zit, net als in dat verhaal.
Alsof ik weer even de jongeling ben die een inzicht krijgt dat eigenlijk altijd al in hem aanwezig was.

En eerlijk?
Dat is misschien precies hoe onderwijs werkt.

Een zacht stemmetje, soms van een leerling, soms van een collega, soms van een oude filosoof, dat tegen je fluistert:

“Yes, yes… precies dat.”